Joyeux kontra Joyeuse, czyli uzgadnianie przymiotników w języku francuskim

W ten szczególny czas ostatnich porządków i przygotowań  

wiosenno - wielkanocnych, w moim dzisiejszym poście pragnę zwrócić szczególną uwagę na jeden z nieodłącznych elementów każdych świąt a mianowicie życzenia, które ślemy sobie nawzajem, przynajmniej dwa razy do roku z okazji świąt Wielkiej Nocy oraz Bożego Narodzenia. Jak zwykle skupimy się na analizie języka, a przede wszystkim na kolejnym zagadnieniu gramatycznym, którego zasady warto powtórzyć przy okazji tegorocznych Świąt Wielkanocnych :)

Joyeuses Pâques ! Radosnych Świąt Wielkiej Nocy ! To chyba najprostsze i zarazem najbardziej popularne życzenia, które możemy usłyszeć z ust Francuza.

 

Joyeux Noël ! Radosnych Świąt Bożego Narodzenia ! Czyli kolejne utarte wyrażenie, które mogliśmy usłyszeć z ust tego samego Francuza dokładnie cztery miesiące temu.

 

Kiedy przyjrzymy się przymiotnikom stojącym przed nazwą każdego z dwóch świąt (Joyeuses oraz Joyeux) zauważymy, że są one podobne, ale nie takie same. Niby ta sama literka, tłumaczenie identyczne a jednak inna pisownia, nie wspominając już o wymowie. I w tym momencie pragnę odpowiedzieć na pytanie, które zadają sobie wszyscy zmagający się z nauką języka francuskiego: Po co uczyć się słówek z tymi dziwnymi le/un/ la/une na początku ?

To coś dziwnego to oczywiście rodzajniki, a odpowiedź jest bardzo prosta: uczymy się ich po to, żeby po francusku mówić poprawnie, ponieważ jedną z podstawowych zasad w języku francuskim jest fakt iż przymiotnik uzgadnia się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem.

 

Zatem:

Przymiotnik radosny w języku francuskim w formie podstawowej wygląda następująco: JOYEUX

 

Stąd Joyeux Noël (ponieważ Święta Bożego Narodzenia są rodzaju męskiego)

 

Natomiast Pâques to już rodzaj żeński i liczba mnoga, zatem spotkało nas podwójne szczęście :) i taki przymiotnik należy uzgodnić oczywiście w liczbie i rodzaju:  Joyeuses.

Oczywiście nie wszystkie przymiotniki w języku francuskim będziemy uzgadniali w taki sam sposób, ponieważ zasady zależą przede wszystkim od końcówki danego przymiotnika w formie podstawowej.


a. OGÓLNA ZASADA UZGADNIANIA PRZYMIOTNIKÓW W RODZAJU:

= dodanie e do przymiotnika w formie podstawowej (rodzaju męskim)

un grand jardin (duży ogród - ogród rodzaju męskiego)
ale
une grande maison (duży dom - dom rodzaju żeńskiego)

! Należy pamiętać także, że kiedy uzgadniamy nasz przymiotnik jego wymowa często się zmienia. Idealnie widać to na przykładzie powyżej.

grand (duży) czytamy jako gʀɑ̃
(pamiętamy, że literka d znajdująca się na końcu wyrazu, podobnie jak t,s,p,e,x nie jest wymawiana !)

natomiast grande (duża) czytamy jako gʀɑ̃d

Inne przykłady:

gros gʀo / grosse gʀos
francais fʀɑ̃sɛ / francaise fʀɑ̃sɛz
petit p(ə)ti /petite p(ə)tit

Oto przykłady przymiotników, które pomimo uzgodnienia nie zmieniają swojej wymowy:

joli (ładny) - jolie (ładna)
espagnol (Hiszpan) - espagnole (Hiszpanka)
bleu (niebieski) - bleue (niebieska)
national  (narodowy) - nationale (narodowa)
meilleur  (lepszy) - meilleure (lepsza)

b. Zamiana końcówek w rodzaju żeńskim

1. Przymiotnik zakończony na f = końcówka -ve

positif (pozytywny) - positive (pozytywna)
neuf (nowy) - neuve (nowa)
actif (aktywny) - active (aktywna)

2. Przymiotnik zakończony na c = końcówka -que

turc (turecki) - turque (turecka)
grec (grecki) - grecque (grecka)
public (publiczny) - publique (publiczna)

3. Przymiotnik zakończony na g = końcówka -gue

long (długi) - longue (długa)

4. Przymiotnik zakończony na -er = końcówka -ère

premier (pierwszy) - première (pierwsza)
dernier (ostatni) - dernière (ostatnia)

5. Przymiotnik zakończony na -eur = końcówka -euse

travailleur (pracujący) - travailleuse (pracująca)


6. Przymiotnik zakończony na -eux lub -oux = końcówka -euse, -ouce, - ousse, - ouse

heureux (szczęśliwy) - heureuse (szczęśliwa)
doux (słodki) - douce (słodka)
roux (rudy)  - rousse (ruda)
jaloux (zazdrosny) - jalouse (zazdrosna)

7. Przymiotnik zakończony na -teur = końcówka -trice,

conservateur (konserwatywny) - conservatrice (konserwatywna)

c.  Przymiotniki, które kończą się na -e przyjmują tę samą formę w rodzaju męskim i żeńskim:

Il est jeune (On jest młody)/ Elle est jeune (Ona jest młoda)
Il est sympathique (On jest sympatyczny)/ Elle est sympathique (Ona jest sympatyczna)
Il est drôle (On jest śmieszny)/ Elle est drôle (Ona jest śmieszna)

Powyższe zasady to tylko reguły dotyczące uzgadniania przymiotników w rodzaju. Pamiętajmy, że w języku francuskim uzgadniamy je także
do liczby. 

Ogólna zasada to oczywiście dodanie -s do przymiotnika

un grand jardin (duży jeden ogród)

liczba mnoga = de grands jardins  (duże ogrody)

une grande maison (duży jeden dom)

liczba mnoga= de grandes maisons

(duże domy - uzgadniamy najpierw do rodzaju dodając -e, następnie do liczby dodając -s)

Teraz kiedy znamy już podstawowe zasady uzgadniania przymiotników zobaczmy jeszcze raz skąd wzięła się forma : Joyeuses

Końcówka -eux zamieniamy na -euse (patrz punkt 6)
Jako że Pâques  to także liczba mnoga, dodajemy s do przymiotnika.

Mam nadzieję, że dzisiejszy wpis uświadomił Wam, jak ważna jest nauka rodzajników w języku francuskim. Pamiętajcie że jeżeli zależy Wam na poprawnym posługiwaniu się językiem, słówek należy zawsze uczyć się wraz z ich rodzajem !

 

 

Zapraszam także do lektury mojego archiwalnego wpisu: Liczba mnoga rzeczowników 

 

 

Źródło obrazków: Internet