Savoir-vivre jako przykład nie tylko dobrego wychowania

Nauka słówek w języku francuskim sprawia mi niesamowitą przyjemność ze względu na to, iż jest dla mnie czymś więcej niż tylko kolejną porcją nowych nic nieznaczących wyrazów do przyswojenia. Ze względu na, że prowadzę bloga, a francuski to moja pasja, słówkom potrafię przyglądać się szczególnie i wyszukiwać różnego rodzaju zależności i ciekawostki. Słownictwo to taka dziedzina języka, która kojarzy się z największą męką przyswojenia słówek, które zazwyczaj z niczym się nie kojarzą i których nie potrafimy zapamiętać. Ja w dniu dzisiejszym chciałabym przedstawić Wam, charakterystyczne słownictwo, posługując się, dość sztywno brzmiącym tematem - rzeczowniki złożone.

Zanim jednak przejdę do tej jakże ciekawej części dzisiejszego posta, pragnę przypomnieć podstawowe zasady tworzenia liczby mnogiej w języku francuskim, gdyż te dwa tematy (rzeczowniki + liczba mnoga) łączą się ze sobą nieustannie.

 

a. Podstawowa zasada, zgodnie z którą tworzymy liczbę mnogą rzeczowników w języku francuskim, polega na dodaniu -s do pisemnej formy rzeczownika w liczbie pojedynczej

un livre (książka) - des livres (książki)
une chanson (piosenka) - des chansons (piosenki)
un panache (pióropusz) - des panaches (pióropusze)

b. Rzeczowniki kończące się w liczbie pojedynczej na -x, -z lub -s, nie zmieniają formy w liczbie mnogiej

le prix (cena) - les prix (ceny)
le nez (nos) - les nez (nosy)
un ours (niedźwiedź) - des ours (niedźwiedzie)

c. Liczbę mnogą rzeczowników kończących się w liczbie pojedynczej na -au, -eu lub -ou tworzy się poprzez dodanie końcówki -x

le gâteau (ciasto) - les gâteaux (ciasta)
le jeu (gra) - les jeux (gry)
le bijou (biżuteria) - les bijoux
un chateau (zamek) - des chateaux (zamki)
un chou (kapusta) - des choux (kopusty)

d. Rzeczowniki kończące się w liczbie pojedynczej na -al oraz niektóre kończące się na -ail w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -aux.

un bail  (dzierżawa) - des baux
un fermail (zapinka)- des fermaux
le journal (dziennik) - les journaux (dzienniki)
le travail (praca) - les travaux (prace)


Rzeczowniki złożone i tworzenie liczby mnogiej

Skoro nazwa to rzeczowniki złożone, muszą być to pewnego rodzaju konstrukcje, składające się z więcej niż jednego słówka. Ich charakterystycznym elementem jest un trait d'union, czyli myślnik. Rzeczowniki złożone są o tyle ciekawe, iż zazwyczaj ich znaczenie opiera się na pewnego rodzaju skojarzeniach. To niesamowite ile można w języku francuskim wyrazić poprzez te ciekawe struktury. Wcześniej nie wiedziałam jak powiedzieć po francusku: baczność czy usta-usta, natomiast przygotowując ten post zapamiętałam wiele naprawdę praktycznych słówek. Właściwie jest ich mnóstwo (zainteresowani TUTAJ znajdą pełną listę tych rzeczowników), ale poniżej przedstawiam te najbardziej interesujące.
Dodatkowo, powiem kilka słów o tworzeniu liczby mnogiej, grupując te charakterystyczne słownictwo w odpowiednie kategorie.

Co łączy ze sobą tęczę oraz duszę towarzystwa ?

1. Ogólnie trudno mi odpowiedzieć na to pytanie, jednak w języku francuskim na pewno łączy je to, iż składają się z trzech członów połączonych myślnikiem. Oprócz tego dotyczy ich ta sama zasada tworzenia liczby mnogiej - jeżeli drugi rzeczownik wchodzący w skład rzeczownika złożonego jest jego przydawką, jego forma w liczbie mnogiej pozostaje niezmieniona.

tęczę nazywamy łukiem na niebie = un arc-en-ciel
l.mn. = des arc-en-ciel

 

osoba, która najlepiej czuje się wśród tłumu, tak zwana dusza towarzystwa to:

 

un boute-en-train ('postawić w ruchu')
l.mn. = des boute-en-train

boute = czasownik bouter, synonim mettre (postawić)

en train = w XVII wieku to wyrażenie oznaczało 'w akcji, w ruchu'.


Podobnym słowem w języku francuskim, składającym się z 3 członów jest ślepa uliczka -  un cul /ky/- de- sac **

Tworzenie liczby mnogiej w tym przypadku wygląda jednak trochę inaczej, ponieważ tutaj dodajemy 's' do członu pierwszego.

l.mn. = des culs-de-sac

(dla ciekawostki i wyjaśnienia wszystkim niewtajemniczonym tłumaczenie poszczególnych jego składników: cul (wulg.) = dupa, tyłek; un sac = torba)
**Un cul-de-sac to nie jedyne określenie na ślepą uliczkę. Synonimy to: une impasse lub po prostu une rue fermée 

 

2.  W rzeczownikach złożonych z czasownika i rzeczownika to rzeczownik przybiera znak liczby mnogiej:

un saute-mouton (des saute-moutons) - skok przez kozła

(a Francuzi skaczą przez barana: sauter-skakać; le mouton - baran)

un garde-boue (des garde-boues) = błotnik
(garder - pilnować, strzec; la boue - błoto)

un tire-bouchon (des tire-bouchons) = korkociąg
(tirer - ciągnąć; un bouchon - korek

un rabat-joie (des rabat-joies) = smutas

(la joie - radość)
 

un couvre-feu (des couvre- feux) - godzina policyjna

 

un caille-lait (des caille-laits) = zsiadłe mleko

(se cailler - ścinać; * la caille - przepiórka)

 

3. Ciekawych słów ciąg dalszy
(nie wymagają tworzenia liczby mnogiej)

bouche-à-bouche = usta-usta

(la bouche- usta)
 

garde à vous, se mettre au garde à vous = ustawić się na baczność

* à brûle-pourpoint (przysłówek) = nagle, znienacka; prosto z mostu
(wyrażenie wywodzi się z terminologii wojskowej, i oznacza pewną szybkość i refleksję w działaniu; przy okazji pourpoint to rodzaj ubrania, noszonego przez mężczyzn około XVII wieku.)


Inne ciekawe wyrażenia, które w liczbie mnogiej wyglądają dokładnie tak samo jak w liczbie pojedynczej:

des on-dit = plotki
on dit = mówi się

des va-et-vient = ruch, krzątanina
va et vient = idzie i przychodzi

des tête-à-tête = rozmowa w cztery oczy
dosł. głowa (=la tête) w głowę

des m'as- tu- vus = zarozumiałe osoby

un prie-dieu (des prie-dieu) - klęcznik
(prier- modlić się; Dieu - Bóg)