O 6 francuskich kłopotliwych lierkach czyli COD i COI bez zbędnych kodów

« Répétés trois fois,

les mots deviennent fades comme l’eau.  »

 

Słowa powtórzone trzy razy stają się wyblakłe jak woda
 

 

Mówi się, że powtarzanie jest matką wiedzy, a ja zgadzam się z tym w stu procentach. Kiedy do słowa powtarzać natomiast dodamy cząstkę zwrotną się czasownik ten nabiera dość negatywnego znaczenia, bo nikt chyba powtarzać się nie lubi a na pewno nie chce. Przed tym przykrym zjawiskiem w życiu powinna nas chronić dobra pamięć a w języku francuskim po prostu zaimki. I to właśnie o nich będzie w dzisiejszym poście mowa. Najprościej mówiąc przedstawiam Wam dokładnie sześć literek, które potrafią znacznie skomplikować każde francuskie zdanie.

 

COD & COI

 

Takim kodem posługuje się francuska gramatyka. U mnie kodów nie będzie i już spieszę z wytłumaczeniem o co w tym wszystkim chodzi.

 

COD - Le complément d'objet direct

Zaimek osobowy w funkcji dopełnienia bliższego

COI - Le complément d'objet indirect

Zaimek osobowy w funkcji dopełnienia dalszego

 

Czy wszystko jasne ? :) Nie sądzę, zatem popatrzmy na przykład poniżej:

 

Sophie offre le cadeau à son père

 

 

Zdanie jest proste

Zosia ofiaruje prezent swojemu ojcu.

 

W zdaniu mamy 3 rzeczowniki - (1) Sophie, (2) le cadeau (3) le père

Każdy rzeczownik możemy zastąpić tutaj zaimkiem
znając zasady użycia COD i COI.

 

Zosia ofiaruje prezent swojemu ojcu = Ona mu go ofiaruje
 

Sophie offre le cadeau à son père = Elle le lui offre

 

Elle = zwykły zaimek osobowy (ona)

le = COD

lui = COI

 

Wiecie już zatem co te zaimki będą nam zastępować.

 

COD - zastępuje rzeczownik stojący bezpośrednio po czasowniku i niepoprzedzony przyimkiem à.
Innymi słowy: zastępuje rzeczowniki określone poprzedzone:

 

a. rodzajnikiem określonym (le, la, les)

b. zaimkiem przymiotnym dzierżawczym (mon, ton, son)

c. zaimkiem przymiotnym wskazującym (ce, cet, cette)

 

COD będzie odpowiadał na pytanie: QUI oraz QUOI

 

Zdaję sobie sprawę także, że dla większości z Was określenie
dopełnienie bliższe jest niejasne.

Otóż czasowniki wymagające dopełnienia bliższego to czasowniki przechodnie czyli takie od których możemy utworzyć stronę bierną.
Co to znaczy utworzyć stronę bierną ?
Sprawić aby dopełnienie stało się podmiotem.

le cadeau  - dopełnienie
 père - podmiot
offre (bezokolicznik = offrir) - orzeczenie

Na naszym przykładzie widać, ze COD które zastąpiło prezent
może stać się podmiotem.
 

Prezent (=podmiot) został wręczony tacie.
 

Ale w drugą stronę to nie działa.

Nie możemy powiedzieć: Tata został wręczony prezentem.

Dlatego widzimy że COI które zastąpiło tatę w naszym zdaniu nie może stać się podmiotem (=dopełnienie dalsze) natomiast COD które zastąpiło prezent może (=dopełnienie bliższe).

Formy COD są następujące:

Liczba pojedyncza:

 

1. os. - me (m')

2. os. - te (t')

3. os - le / la (l')

 

Liczba mnoga:

 

1. os. - nous

2. os. - vous

3. os. - les
 

 COI - zastępuje rzeczowniki stojące po czasowniku
i oddzielone od niego przyimkiem à.
Pamiętajmy że rzeczowniki te określają tylko ludzi.
COI będzie odpowiadał na pytanie à qui ? (komu? do kogo?)

W naszym zdaniu:

czasownik offrir w języku francuskim występuje z przyimkiem à

Sophie offre le cadeau à son père

à qui ?( komu ?) à son père (swojemu ojcu)

Formy COI są następujące:

Liczba pojedyncza:

 

1. os. - me (m')

2. os. - te (t')

3. os - lui (wspólna dla rodzaju męskiego i żeńskiego)

 

Liczba mnoga:

1. os. - nous

2. os. - vous

3. os. - leur

Co musisz wiedzieć jeszcze o COD?

a. Gdzie umieścić je w zdaniu?
Wystarczy że zapamiętasz słowo: przed

-przed czasownikiem w zdaniu twierdzącym
Je vois cette jolie actrice - Widzę tę ładną aktorkę
Je la vois. - widzę ją

- przed bezokolicznikiem w czasach futur proche & passé récent
Pierre va réparer le moteur (futur proche) - Piotr naprawi silnik
Pierre va le reparer - Piotr go naprawi

- przed czasownikiem posiłkowym w czasach i trybach złożonych (np. passé composé)
Il a contacté Marie?  - On skontaktował się z Marią?
Il l'a contactée - On się z nią skontaktował

b. Gdzie czekają na mnie pułapki ?

W czasach i trybach złożonych

Ja wytłumaczę to na przykładzie czasu przeszłego złożonego
 passé composé.

Tu as vu les filles ? - Widziałeś te dziewczyny ?

Źródło: Internet

Je les ai vues hier - Widziałem je wczoraj.

Końcówka -es która znalazła się przy naszym imiesłowie *
vu (od czasownika voir) to nic innego jak uzgodnienie.

Jeżeli COD stoi nam przed czasownikiem posiłkowym ** musimy uzgodnić PP w liczbie (dodać s do liczby mnogiej) i rodzaju (dodać e jeżeli jest to rodzaj żeński).

vu - PP od czasownika voir
les filles - dziewczyny (liczba mnoga, rodzaj żeński)
uzgadniamy PP do liczby i rodzaju:
s- liczba, e- rodzaj i otrzymujemy vues.

* Imiesłów czasu przeszłego tzw. participe passé (PP) stanowi integralną
część czasu  passé composé.
** Czasowniki posiłkowe w czasie passé composé to odmienione
w czasie teraźniejszym czasowniki AVOIR oraz ÊTRE

Co musisz wiedzieć jeszcze o COI?

a. Gdzie umieścić je w zdaniu?

Pamiętaj o słowie przed

- przed czasownikiem do którego się odnoszą
Nous parlons à nos amis. - rozmawiamy z naszymi przyjaciółmi.
Nous leur parlons. - rozmawiamy z nimi.

- przed czasownikiem posiłkowym w czasach i trybach złożonych
Nadia a écrit à son père. - Nadia napisała do swojego ojca.
Nadia lui a écrit - Nadia do niego napisała.

b. Gdzie czekają na mnie pułapki ?

- W formach trybu rozkazującego.

me = moi
te = toi

COI stoi wtedy zawsze po czasowniku

Prête - moi ta voiture !
Pożycz (komu ?) mi twój samochód !

- W przypadku kilku czasowników, które mimo tego że łączą się z przyimkiem à, wymagają zastąpienia rzeczowników
zaimkami osobowymi akcentowanymi
(moi, toi, elle/lui, nous, vous, eux/elles).

Te czasowniki zawsze kojarzą mi się z miłością :)

croire à qqn - wierzyć w kogoś
être à qqn - należeć do kogoś
faire attention à qqn - zwracać na kogoś uwagę
penser à qqn - myśleć o kimś
songer à qqn - myśleć o kimś
tenir à qqn - zależeć na kimś

Je pense à toi - myślę o Tobie
Elle tient à lui - zależy jej na nim

Pytania ogólne

a. Jak dowiedzieć się o jakie dopełnienie chodzi - bliższe czy dalsze skoro COD i COI  mają te same formy w niektórych osobach
- me, te, nous, vous ?

Żeby dowiedzieć się o jakie dopełnienie chodzi należy znać reakcję czasownika, co czasem sprawia spory problem. Musimy wiedzieć czy dany czasownik łączy się z przyimkiem à czy też nie. 
 Spójrzmy na przykład:

Marcel często do nas dzwoni

w języku francuskim mamy dwa czasowniki oznaczające dzwonić:

appeller oraz téléphoner

Źródło: Internet

Mimo tego że mają to samo znaczenie, ich reakcje na dopełnienie są różne:

appeller nie łączy się z żadnym przyimkiem i pozostaje
w formie appeller qqn (dzwonić do kogoś)

Zatem: Marcel nous appelle souvent.
nous = COD (brak przyimka à - dopełnienie bliższe)

téléphoner łączy się z przyimkiem à ponieważ naturalnie występuje w kontsrukcji téléphoner à qqn (dzwonić do kogoś)

Zatem: Marcel nous téléphone souvent.
nous  = COI  (przyimek à - dopełnienie dalsze)

b. Skoro w zdaniu może występować równocześnie COD i COI  to w jakiej kolejności należy je umieścić ?

W przypadku zaimków me, te, nous, vous schemat jest następujący:

 Podmiot + COI  + COD
 Je te le donne.
Il nous les donne.

 W przypadku zaimka lui i leur schemat to:

Podmiot + COD + COI

Je la lui donne.
Elle le leur donne.

 

 

Pokrewne posty: Zaimek przysłówkowy Y
 

Obrazki: Martyna Grzybek http://tena965.deviantart.com/
Inspiracje: Repetytorium gramatyczne z języka francuskiego, wydawnictwo PWN